Role dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym

Role dzieci w rodzinie alkoholowej

W rodzinie, w której rodzic ma problem alkoholowy, dochodzi do specyficznego przyjmowania i odgrywania pewnych charakterystycznych ról przez członków rodziny, które stają się osobami współuzależnionymi. Dzieci funkcjonujące w takiej  rodzinie nieświadomie wchodzą w role narzucone im przez dorosłych. Wzorce funkcjonowania dzieci z rodzin dysfunkcyjnych utrwalają się i wywierają  znaczący wpływ na ich dorosłe życie.

Bohater :

Najczęściej jest to najstarsze dziecko, gotowe do wyrzeczeń i poświęcenia dla rodziny. Często rezygnuje z osobistych celów życiowych by godzić rodziców, opiekować się rodzeństwem, poświęcać najbliższym. Ratując innych, zaprzepaszcza swoje możliwości. Walka i troska o sprawy członków rodziny powoduje zaniedbywanie siebie i swoich potrzeb. Bohater nie mówi „stop” ani „nie mogę już więcej”. Mała świadomość własnych potrzeb, pragnień, powoduje, że nie dba o ich  o zaspokojenie. Nie odbiera sygnałów choroby i zmęczenia, w efekcie w dorosłym życiu ma kłopoty z chorobą wrzodową lub problemy z układem krążenia.

Wspomagacz – dziecko rodzic:

 Najbliższe wzorca współuzależnienia. Na skutek nieobecności rodzica pijącego oraz zagubienia i chaosu drugiego rodzica podejmuje się kierowania życiem rodziny. Chroniąc rodzinę przed przykrymi skutkami picia, usprawiedliwiając i usiłując kontrolować picie, zapewniając alkoholikowi komfort jego picia, nieświadomie wspomaga rozwój choroby . Gdy dorośnie najczęściej kontynuuje rolę – zostając mężem lub żoną osoby uzależnionej.

Maskotka - błazen:

Przymilne, wdzięczące się dziecko, mistrz wygłupów i rozśmieszania. Urodzony aktor, specjalizujący się w rozładowywaniu napięć rodzinnych, zapobieganiu konfliktom. Łatwo identyfikuje się z rolą  np. ukochanej córeczki tatusia, która jako jedyna
w rodzinie potrafi go rozchmurzyć i zatrzymać w domu. Dramatem tej roli – roli dziecka maskotki jest w rzeczywistości stwarzanie dobrej miny do złej gry. Kiedy ojciec alkoholik pozostanie w domu to i tak dziecko wewnętrznie  przeżywa strach przed jego gniewem i agresją. Widoczna niespójność zachowań i wewnętrznego nastroju powodują, że błazen bawiąc, rozśmieszając innych przeżywa często rozpacz, smutek i cierpienie.

Wyrzutek – kozioł ofiarny:

Dziecko obwiniane za konflikty w rodzinie, z powodu zagubienia i braku uwagi ze strony rodziców w agresywnym odwecie przeciw upokorzeniu łatwo reaguje na sytuacje trudne buntem. Sprawia trudności wychowawcze, jat „złym uczniem’,  wagarowiczem. Najczęściej aprobatę ni oparcie znajduje w grupach rówieśniczych  z marginesu społecznego. Oschły i odcięty od miękkich uczuć, aby ulżyć cierpieniu wcześnie sięga po alkohol i inne środki psychoaktywne. Jest kandydatem do przedłużenia dynastycznego alkoholizmu, choć w przypadku zmiany „roli” na  bohatera rodzinnego, może dobrze realizować się w nowej roli.

Zagubione dziecko - aniołek, dziecko we mgle,  niewidoczne dziecko

Z tą rolą identyfikuje się często najmłodsze dziecko. Oddala się z życia rodzinnego,
a czasem z realnego życia w świat fantazji, marzeń, książek, muzyki, oglądania TV, czy innego rodzaju samotności. Łatwiej identyfikuje się z bohaterami książek i filmów, chętniej rozmawia z wyimaginowanymi postaciami niż z osobami z realnego świata. Boi się rzeczywistości i nie umie się w realnym świecie poruszać. Często w domu znajduje „swój kącik”, w którym go nie widać i tym samym nie sprawia problemów. Cena jaką za to płaci to upośledzenie umiejętności kontaktu  i współżycia z innymi  ludźmi, odruch ucieczki w sytuacjach trudnych, gotowość udawania, że nie ma tego co jest w realnym świecie. W dorosłym życiu łatwo znieczula się sięgając po leki, alkohol, narkotyki.

W kolejnych fazach życia , dziecko może zamiennie przyjmować różne role, wzorce postępowania, które pozwalają mu na przystosowanie się do funkcjonowania
w rodzinie alkoholowej.

Szkody fizyczne i emocjonalne spowodowane problemem alkoholowym w rodzinie ujawniają się nierzadko dopiero w dorosłym życiu.  Dzieci te potrzebują  profesjonalnej pomocy psychologicznej. Mogą też znaleźć pomoc w grupach samopomocowych Al.- Aten, a  jako osoby już dorosłe w grupach DDA ( dorosłe dzieci alkoholików).

 

Wykorzystano materiały:

M. Komorowska „Funkcjonowanie dzieci z rodzin alkoholowych”, Remedium, Nr 4/ 2008 r.